Kastracja z perspektywy... bobra

 

Dzisiaj nietypowo o kastracji i… historycznych bobrach.

W średniowiecznych fizjologusach, bastiariuszach, encyklopediach i przekazach możemy odnaleźć opowiastkę o bobrze, chociaż historia ta jest znana jeszcze z czasów bajkopisarza Ezopa (VI w. p. n.e.):

Mówią, iż stroje bobrowe

Jest lekarstwo barzo zdrowe,

Dla których bóbr niepokój ma

A częstokroć gonion bywa.

Więc, gdy inaczej nie może zbyć,

Niżliby się śmiał dać zabić.

A wie, iże to przez stroje,

Zęby ugryzie oboje.

A tak je łowcom ostawi, 

A sam się z garłem wybawi;

I woli części ostradać,

Niżliby miał i garło dać.

Słuszeciem to na mądrego,

By nie stracił garła swego,

Żadnych skarbów nie żałować,

Swe zdrowie więcej miłować.

XVI-wieczny tekst Biernata z Lublina Ezop, Kraków 1910

https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/888/edition/1294

Bóbr europejski, czy też bóbr zwyczajny to gatunek ziemno-wodnego gryzonia z rodziny bobrowatych Castoridae. Jest największym gryzoniem z Eurazji. Dorosłe zwierzę waży niespełna 30 kg, a rozmiar ciała przekracza 1m. Od zawsze budził podziw, ze względu na ogromną wytrzymałość. Dzięki wyjątkowo silnym siekaczom ścina nawet bardzo grube drzewa, a środowisko życia potrafi przystosować do własnych potrzeb budując na ciekach wodnych tamy i żeremia.  Pod wodą bez przerwy może przebywać nawet do 15 minut. Na bobry chętnie polowano nie tylko ze względu na futro, lecz przede wszystkim chcąc pozyskać „strój bobrowy”, panaceum na wiele dolegliwości i cenny afrodyzjak. Według legendy, samiec bobra widząc myśliwego, odgryza sobie jądra, pozostawiając to najcenniejsze trofeum dla myśliwego, sam uchodzi z życiem. Po ponownym spotkaniu na swej drodze myśliwego, bóbr kładzie się na grzbiecie i pokazuje, że jest już wykastrowany i tym samym nie warto go zabijać.

Czym jest „strój bobrowy”? Właściwie to castoreum – żółtawa wydzielina gruczołów skórnych bobra, służąca do natłuszczania futra, a w połączeniu z moczem, do znaczenia terytorium. Chociaż gruczoły wytwarzające tę wydzielinę posiadają również samice, były mylone z jądrami, ponieważ znajdują się u bobrów w okolicy odbytu i nasady ogona. 

W kontekście historycznej opowiastki o bobrze z łaciny Castor fiber -  kastracja nabiera nowego znaczenia. Słowo "kastracja" wywodzi się z łacińskiego castratio – kastrowanie, rzezanie, trzebienie (wg prof. Plezi), od czasownika castrare, oznaczającego wprost: pozbawiać narządów płciowych, „obcinać”, „przycinać” lub „osłabiać”, „pozbawiać”. Zatem zarówno castor (łac. bóbr), jak i castrare (kastracja) mogą mieć wspólne etymologiczne pochodzenie. 

Dziś wiemy, że bobry używają swoich gruczołów zapachowych do znakowania terytorium, ale utrwalona opowiastka o pełnej poświęcenia kastracji, aby uratować życie, przez wieki funkcjonowała jako alegoria moralna, przypominająca o wstrzemięźliwości w imię wyższych celów. Fascynujące, jak język, legendarna opowieść i natura splatają się w jedną opowieść.

Zachęcamy do przestudiowania wizerunków średniowiecznych bobrów: 

https://bestiary.ca/beasts/beast152.htm

Żródło fotografii: Liber de natura rerum, Thomas de Cantimpré (1201-1272)

https://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/168672